Romeinse Republiek

RES•PVBLICA•ROMANA
Romeinse Republiek

← ← 509 v.C. – 27 v.C. →
Vlag
Leuse: senatvs popvlvsqve romanvs (Latyns vir: "Die Senaat en Volk van Rome")
Romeinse provinsies op die vooraand van die sluipmoord op Julius Caesar, c. 44 v.C.
Hoofstad	Rome 41°54′N 12°30′O / 41.900°N 12.500°O / 41.900; 12.500Koördinate: 41°54′N 12°30′O / 41.900°N 12.500°O / 41.900; 12.500
Taal/Tale	Latyn
Godsdiens	Romeinse Paganisme
Regering	Republiek
Konsul
- 509 v.C.-508 v.C.	Lucius Junius Brutus, Lucius Tarquinius Collatinus
- 27 v.C.	Gaius Julius Caesar Octavianus, Marcus Vipsanius Agrippa
Wetgewer	Romeinse Senaat
Historiese tydperk	Klassieke oudheid
- Verkragting van Lucretia[1]	16 Januarie 509 v.C.
- Caesar verklaar tot ewigdurende diktator	44 v.C.
- Slag van Actium	2 September 31 v.C.
- Octavianus verklaar tot Augustus	16 Januarie 27 v.C.
Oppervlakte
- 326 v.C.[2]	10 000 km2 3 861 sq mi
- 200 v.C.[2]	360 000 km2 138 997 sq mi
- 146 v.C.[2]	800 000 km2 308 882 sq mi
- 100 v.C.[2]	1 200 000 km2 463 323 sq mi

Stigting van Rome Romeinse monargie Romeinse Republiek Romeinse Keiserryk Wes-Romeinse Ryk Oos-Romeinse Ryk

Die Romeinse Republiek (Latyns: Res Publica Romana) was die fase van die antieke Romeinse beskawing wat gekenmerk is deur 'n republikeinse regeringsvorm. Die republikeinse tydperk het begin met die omverwerping van die Monargie c.509 v.C.^[1] en vir meer as 450 jaar bestaan tot met die subversie daarvan deur 'n reeks burgeroorloë, in die Prinsipaat-regeringsvorm en die Keiserlik tydperk. Die presiese gebeurtenis wat die oorgang van die Romeinse Republiek na die Romeinse Ryk aandui is oop vir interpretasie. Historici stel die aanstelling van Julius Caesar as ewigdurende diktator (44 v.C.), die Slag van Actium (2 September 31 v.C.), en die Romeinse Senaat se toestaan van Octavianus se buitengewone magte (16 Januarie 27 v.C.), as kandidate vir die epogmakende gebeurtenis.

Die Romeinse samelewing was destyds hoofsaaklik 'n kulturele mengsel van Latynse en Etruskiese samelewings, sowel as van Sabynse, Oskaanse en Griekse kulturele elemente, wat veral sigbaar is in die Antieke Romeinse godsdiens en sy Pantheon. Sy politieke organisasie het omstreeks dieselfde tyd as direkte demokrasie in Antieke Griekeland ontwikkel, met kollektiewe en jaarlikse magistrate, onder toesig van 'n senaat.^[3] Daar was jaarlikse verkiesings, maar die republikeinse stelsel was 'n elektiewe oligargie, nie 'n demokrasie nie; 'n klein aantal magtige families het die magistrate grootliks gemonopoliseer. Romeinse instellings het aansienlike veranderinge regdeur die Republiek ondergaan om aan te pas by die probleme wat dit in die gesig gestaar het, soos die skepping van promagistrasieë om sy verowerde provinsies te regeer, of die samestelling van die senaat.

Anders as die Pax Romana van die Romeinse Ryk, was Rome dwarsdeur die republikeinse era in 'n toestand van kwasi-ewigdurende oorlog. Sy eerste vyande was sy Latynse en Etruskiese bure, sowel as die Galliërs, wat Rome in 387 vC geplunder het. Na die Galliese plundering het Rome die hele Italiaanse skiereiland in 'n eeu verower en sodoende 'n groot moondheid in die Middellandse See geword. Sy grootste strategiese mededinger was Kartago, waarteen dit drie oorloë gevoer het. Rome het Kartago in die Slag van Zama in 202 vC verslaan en die oorheersende mag van die antieke Mediterreense wêreld geword. Dit het toe 'n lang reeks moeilike verowerings begin, en Filippus V en Perseus van Masedonië, Antiochus III van die Seleukidiese Ryk, die Lusitaanse Viriathus, die Numidiëse Jugurtha, die Pontiese koning Mithridates VI, Vercingetorix van die Arverni-stam van Gallië, en die Egiptiese koningin Cleopatra.

By die huis, tydens die Konflik van die Ordes, het die patrisiërs, die geslote oligargiese elite, in konflik gekom met die meer talle plebejers; dit is vreedsaam opgelos, met die plebejers wat teen die 4de eeu vC politieke gelykheid bereik het. Die laat Republiek, vanaf 133 vC, het aansienlike binnelandse twis gesien, wat dikwels anachronisties gesien word as 'n konflik tussen optimates en populares, met verwysing na onderskeidelik konserwatiewe en reformistiese politici. Die Sosiale Oorlog tussen Rome en sy Italiaanse bondgenote oor burgerskap en Romeinse hegemonie in Italië het die omvang van burgerlike geweld aansienlik uitgebrei. Massaslawerny het ook bygedra tot drie slaweoorloë. Spanning tuis tesame met ambisies in die buiteland het tot verdere burgeroorloë gelei. Die eerste het Gaius Marius en Sulla betrek. Na 'n generasie het die Republiek weer in 49 vC tussen Julius Caesar en Pompeius in 'n burgeroorlog verval. Ten spyte van sy oorwinning en aanstelling as diktator lewenslank, is Caesar in 44 vC vermoor. Caesar se erfgenaam Augustus Octavianus en luitenant Marcus Antonius het Caesar se sluipmoordenaars in 42 vC verslaan, maar hulle is uiteindelik uitmekaar. Antonius se nederlaag saam met sy bondgenoot en minnaar Cleopatra in die Slag van Actium in 31 vC, en die Senaat se toekenning van buitengewone magte aan Octavianus as Augustus in 27 vC—wat hom effektief die eerste Romeinse keiser gemaak het—het die einde van die Republiek gemerk.

1. ↑ ^{1,0 1,1} BBC, THE ROMAN REPUBLIC, Besoek op 1 Junie 2007
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2 2,3} Taagepera, Rein (1979). "Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D." Social Science History. 3 (3/4): 125. doi:10.2307/1170959.
3. ↑ Momigliano 1989, pp. 110–11.